Proud and prejudiced

Mijn moeder is fan van Jane Austen. Samen met een vriendin heeft ze een fanclub in het leven geroepen, en eens in de zoveel tijd kijken ze samen naar haar 19-eeuwse kostuumdrama’s. Hun liefde voor de Mother of the Romantic Comedy gaat best ver, zo gaan ze volgende week naar een achternicht van Janie toe. Hoewel kostuumdrama’s leuk zijn (Downton Abbey voor life) kan ik weinig sympathie opbrengen voor Jane. Na vier jaar ben ik nog steeds getraumatiseerd door haar boek Emma, dat ik in één week uit moest lezen voor een presentatie in de zesde klas. Het is een van de saaiste boeken die ik ooit gelezen heb, en toen ik het uit had vroeg ik me af wat er nu in godsnaam eigenlijk was gebeurd in dat verhaal.

Het hoofdpersonage, Emma, was een vervelend mens dat zichzelf expert vond in het koppelen van mensen. Eigenlijk maakte ze het voor iedereen alleen maar erger, maar door haar trots gaf ze dat niet aan zichzelf toe. Tijdens het koppelen werd ze zelf ook nog eens verliefd, maar daar moest natuurlijk enorm lang omheen gedraaid worden. Er waren 300 pagina’s voor nodig om haar ten dans te vragen. Mijn frustratie groeide met de dag. ‘For heaven’s sake dude, kiss the girl!’ riep ik op een gegeven moment uit.

Uiteindelijk liep het allemaal natuurlijk goed af en was iedereen gelukkig. Maar de hoofdpersonen begonnen me zo tegen te staan dat ik sindsdien niks meer met Jane Austen te maken wil hebben. Geef mij maar Jane Eyre, daar vallen tenminste écht doden. (sorry mama en Margot).
Maar in één opzicht had Austen gelijk: de mens beschikt over de irritante neiging altijd maar zichzelf te willen bewijzen. Wijzelf denken dat we het meeste weten over alles en iedereen. Net als Janes personages zijn wij allemaal een beetje proud and prejudiced.

Nederlanders - ikzelf incluis - zijn hierop geen uitzondering. Denk maar eens aan alle vooroordelen die wij over andere culturen hebben (en andere culturen over ons). Over China bestaan heel wat ideeën. Laten we al die voordelen eens onder de loep nemen en kijk hoeveel er daadwerkelijk van klopt.


Een broodje hond: nee en toch een beetje ja

‘O leuk, studeer je Chinees? Mag ik dan nummer 54 van de kaart?’
Het is de meest gemaakte “grap” die mensen ooit tegen mij hebben gemaakt en het doet me een beetje denken aan een interview dat ik ooit met Emma Watson zag. Daarin vertelde zij over alle vreselijke pick-up-lines die zij in haar leven te verteren kreeg. Kennelijk dacht 95 procent van de mannen lollig te zijn met de opmerkingen “Jij bent toch die chick uit Narnia?” of “Oh! Jij speelt in Lord of the Rings!”.

Ha.ha. Niet leuk. Het trieste is dat degene die deze oenige grap maakt het wel hilarisch vind, en het lullige dat jij er maar een beetje om mee moet lachen. Ik weet echt niet meer wat ik op stomme opmerkingen als “doe maar maar fu yong hai” moet zeggen. Misschien moeten we dit soort hopeloze gevallen maar een cursus humor geven, en hun slechte grappen bij de wet verbieden.

Ik word ook niet blij als mensen mij vragen of Chinezen hond eten. Maar vooroordelen komen natuurlijk altijd wel ergens vandaan, dus zit hier dan ook een kern van waarheid in? Het antwoord is: nee en toch een beetje ja. Vroeger werd er inderdaad hond gegeten in veel delen van China. Chinezen zagen honden niet als huisdieren die je knuffelt, maar als voedsel. De overlevering daarvan zie je ook nu nog terug, want hoewel huisdieren nu wel algemeen geaccepteerd zijn, begrijpt men hier nog steeds niet dat je schildpadden niet aan stokken hangt en je micropigs en kittens beter niet samen in een etalage kan zetten.

Hoewel de behandeling van dieren dubieus blijft, is het tegenwoordig allang niet meer zo iedereen maar hond eet. Inmiddels vinden Chinezen het zelf ook idioot en zijn ze altijd beledigd als mensen dit vooroordeel ter sprake brengen. In sommige, afgelegen gebieden, wordt er overigens wel soms nog hond, kat, rat of schildpad gegeten. Maar de meeste Chinezen die ik heb ontmoet, vinden dat allemaal heel raar.

Er is echter een stad in het westen, waar jaarlijks een slachtfestival plaats vindt. Toen ik in april op vakantie ging, zocht ik naar een station tussen Zhangye en Beijing, waar veel treinen stopten. Ik kwam uit bij een plaats waarvan ik mij de naam niet wil herinneren. Toen ik die plaats googelde, kreeg ik allemaal foto’s van levend gevilde honden. Het was te vreselijk voor woorden en ik heb huilend mijn computer uit gezet. De conclusie: sommige idioten eten hondenvlees, maar over het algemeen is dit vooroordeel een broodje hond. Dit is ook een slechte grap, maar dat vonden jullie vast zelf ook al.


Er zijn 19 miljoen fietsen in Beijing: was het maar waar

Volgens Katie Melua waren er ooit 19 miljoen fietsen in Beijing. Naast dat het er inmiddels wel dertig miljoen moeten zijn, insinueert dit liedje ook dat Chinezen goed kunnen fietsen. En dat, mijn beste vrienden, is een grote vergissing. Zelfs een groepje dronken toeristen op een bierfiets in Amsterdam fietst nog beter. Nee, voor de Chinezen zouden we eigenlijk zijwieltjes moeten plaatsen.

Om Chinezen te stimuleren de fiets te pakken, zijn er vorig jaar overal huurfietsen neer gezet. Het meest berucht zijn de gele OFO-fietsen - ze fietsen mega kut, er is altijd wel iets mee aan de hand en er zijn er miljoenen van. Natuurlijk is het een slim idee, dat plaatsen van fietsen. Het zou alleen ook leuk zijn als daar voor iedere Chinees een gratis fietscursus bij kwam. Nu stappen de meest incompetente malloten namelijk op dat gele gevaarte, waarmee ze continu tientallen levens in gevaar brengen.

Nu zijn Chinezen sowieso hopeloos in het verkeer, op fietsen is het een graadje erger. Ze fietsen met het tempo van een slak, kijken continu op hun telefoon en het liefst snijden ze je gigantisch af. Aan de verkeerde kant fietsen doen ze ook, maar ze verwachten altijd dat jij degene bent die gaat wijken. Daarnaast kunnen ze geen meter recht vooruit komen, ze slingeren wat af met z’n allen. Als je hen vervolgens uitscheldt voor hun oenigheid zijn ze oprecht verbaasd: waren er ook nog andere mensen op de wereld?
19 miljoen fietsen in Beijing? Het zullen er wel meer zijn, maar helaas betekent dat ook dat fietsers de gevaarlijkste Chinezen zijn. Never put your fate in a Chinese on a bike.


Smakken, boeren, slurpen: yes fellows

Vroeger, als kleuter, smakte ik. Dat duurde niet lang, want mensen zeiden altijd: ‘Jij smakt.’ Algauw begreep ik dat smakken de maaltijd voor anderen niet leuker maakt. Gelukkig had ik een moeder die goed kon opvoeden en een zus die mij heel graag op mijn smakgewoonte wees. Binnen no time had ik het mezelf afgeleerd. Ach, waren er maar zoveel fijne moeders in China.

Het is een bekend vooroordeel: Chinezen zijn houden er onbeschofte eetgewoontes op na tijdens. Dit vind ikzelf misschien nog wel een aardige verwoording om te zeggen dat Chinezen aan tafel eigenlijk zwijnen zijn.
Neem mij mee uiteten met een Chinees en ik krijg geen hap door m’n keel. Met open mond houden ze hele gesprekken met elkaar, waardoor je hun voedsel tot het laatste hapje vermalen ziet worden. Als het voedsel bruin of oranje is, wordt het nog erger omdat die geprakte brei op hun tong me aan kots doet denken. Boeren heb ikzelf niet aan tafel gehoord, hoewel men er geen moeite heeft dit op straat te doen, of zelfs in iemands gezicht. Het is mij een keer gebeurd in een winkel, en het was geen pretje. Scheten laten ze dan gek genoeg weer niet, althans niet en public.

Noedels zijn de grootste vijand voor slurphaters. Ik heb een keer 7 uur in de trein gezeten met veertig slurpende Chinezen - nee dat was geen pretje. Het naarste van alles is echter dat ze door deze barbaarse eetgewoontes ook nog eens knoeien, hun zonnebloempitten op de grond gooien en etensresten uitspuwen. In het ergste geval zit er een stel tegenover je dat op het idee is gekomen om een gebraden eend mee te nemen. Met hun blote handen trekken ze dan stukken vlees van de huid af, kauwen ze dat van het bot af en gooien ze de resten vervolgens in het kleine prullenbakje op de gedeelde treintafel. Ja, ik spreek uit ervaring - helaas wel.



The little princess

‘All girls are princesses. It doesn’t matter if she’s poor, or if she isn’t pretty. She’s still a princess. Didn’t your father ever tell you that?’

Wie herkent hem? Het is de meest memorabele scène uit A little Princess, de film die ik als kind - net als Harry Potter - rustig vijf keer per dag kon bekijken. Arme Sara Crewe wordt door haar vader naar kostschool in New York gestuurd, terwijl hij naar Frankrijk vertrekt om aan het front te vechten. Haar leven was ooit gelukkig, maar als haar vader sterft blijft ze berooid achter en sluit de vreselijke directrice haar als dienstmeid op zolder op. Het enige wat Sara overeind houdt is haar vaders verhaal dat ieder meisje een prinses is, hoe arm, hoe lelijk of hoe ongelukkig ook.
Emma Watson retweette deze scène op Twitter toen de roddel ging dat zij de verloofde van prins Harry zou zijn. “Marrying a prince is not a prerequisite for being a princess.” Well done Hermione. Jammer alleen dat kinderen in China dit iets te letterlijke hebben genomen.

Misschien ligt het aan mij, maar ik had bij China altijd een beeld van rijen studenten die marcherend naar de les toe lopen. Urenlang zouden ze gedisciplineerd studeren, zo erg zelfs dat ze zichzelf aan een infuus met energydrank koppelen om wakker te blijven. Ze zouden hun ouders aanbidden en de meest gehoorzame mensen ter wereld zijn. Kleine Chineesjes waren in mijn hoofd engeltjes - totdat ik hier de grootste monsters ontmoette.

Met een moeder die lerares is op de basisschool dacht ik dat ik veel ernstige gevallen voorbij had zien komen. Zelf heb ik ook een tijdje gewerkt in een klas voor vluchtelingenkinderen, waar de meeste tijd op ging aan het achterna rennen van een recalcitrante 7-jarige. Daarnaast ben ik jarenlang zelf kind geweest die een bepaald talent had voor het negeren van regels. Kortom: ik dacht dat ik kinderen kende. Toen ik de baan als Engelse docente voor kleuters accepteerde, had ik zin om Simon Says te spelen en liedjes te zingen. In plaats daarvan besteed ik mijn zaterdagmorgen aan het proberen te motiveren van vijf verwende 4-jarigen die niks, maar dan ook NIKS leuk vinden. Ik ben inmiddels gestopt met het bedenken van spelletjes en andere opdrachten, want het kostte mij veel tijd en uiteindelijk wilden ze toch alleen maar met de lego spelen.

Het is niet zo dat deze kinderen geen goed hart hebben, want met genoeg geduld en de juiste opvoeding zijn ze heus wel lief. Helaas ontbreekt het bij een paar van hen aan opvoeding en worden ze verwend tot op het bot, zo erg zelfs dat men de kleine Chineesjes “little empress en little emperor” noemt.
De beroemde quote klopt. Je hoeft inderdaad niet met een royalty te trouwen om een prins(es) te zijn. Veel kinderen kunnen hier van alles maken zonder dat ouders er ook maar iets van zeggen. Zo zat ik een keer in de metro met een kind dat zijn eigen moeder sloeg toen zij op haar telefoon keek. De moeder moest er om lachen. Ik had zin dat rotjoch uit de metro te slaan. En vorige week moest ik een auto delen met een veel te dikke vijf-jarige, dat alleen maar cola te drinken kreeg, de hele reis naar Tianjin bij elkaar schreeuwde dat ze steen-papier-schaar wilde spelen, ons allemaal in onhandige posities drong zodat zij het beste kon zitten en zich bovendien gevaarlijk van de voor- naar de achterstoel verplaatste. De andere volwassenen vonden het erg amusant, haar ouders besteedden er geen aandacht aan. Toen ze na het zevende glas weer om cola zeurde zei ik uiteindelijk: ‘Jij drinkt veel te veel cola, je moet eens water drinken.’ Iedereen was semi-beledigd.

Hoe komt dit? Ik denk dat ik het antwoord wel heb: het voorbeeld dat ouders hun kinderen geven is niet erg plezant. De meeste Chinezen die nu kinderen krijgen, komen uit de tijd dat de markteconomie en de een-kind-politiek werd ingevoerd. Daardoor veranderde China van een communistische parallelle wereld in een land waar plotseling iedereen rijk kon worden, zolang je maar sluw genoeg bent. En die schoksgewijze verandering heeft veel mensen hier een beetje verknipt. De Chinese nouveau riche zijn echt vreselijke mensen die je normaal alleen in een slechte film tegen zou komen. Alle mensen van na de jaren ’70 hebben het idee gekregen dat het leven om hen draait, en hen alleen. Dus de kinderen die zij nu op de wereld zetten, leren hetzelfde te denken over het leven. Als mama alleen maar aandacht heeft voor haar Wechat, schreeuwt het kind de metro bij elkaar omdat hij vindt dat ze maar naar hem moet kijken. En als ouders dan wel boos worden op kinderen, gaan ze enorm tekeer, waardoor kinderen het idee krijgen dat schreeuwen een normale manier van communiceren is. Chinese volwassenen, het zijn bijna allemaal verwende zieltjes geworden die te bang zijn om hun eigen kinderen op te voeden. En daarom monsters op de wereld zetten. De enige redding voor deze verloren mensen? Opa en oma. Totdat ook de fatsoenlijke generaties straks helemaal uitgestorven zijn.

Een pluspuntje: het vooroordeel is niet helemaal verzonnen. Want ergens in de tienerjaren komt het vaak toch nog goed met de gemiddelde Chinees. Dan herinneren papa en mama het kind eraan dat hun leven voorbij is als ze niet aan worden genomen op de beste universiteit van het land, en moeten ze ineens an die Arbeit. En ja hoor, ook dat doen ze dan weer met volle overgave. Het is een beetje verknipt. Maar dat zijn de meeste dingen hier nu eenmaal.


Alle Chinese lijken op elkaar: heus niet állemaal, maar wel veel

Ben jij wel eens begroet door een wildvreemde op straat en wist je bij god niet meer wie dat was? Het is gênant hè. Nog erger is het als diegene tegen je aan begint te lullen en jij maar iets terug moet zeggen. ‘Hoe gaat het met de kinderen, met je vrouw, met de kat?’
En dan blijkt ineens dat de ander nooit kinderen heeft gehad, de vrouw twee jaar geleden is overleden en hij bovendien allergisch is voor katten. Het leven kan pijnlijk zijn.

Het eerste wat me opviel toen ik op mijn vijftiende voor het eerst in China was, was dat Chinezen niet allemaal op elkaar leken. Deels vind ik dat nog steeds. Maar na een jaar te hebben geleefd in een land met 1,3 miljard mensen, kunnen al die gezichten toch een beetje overweldigend zijn.
Want hoewel Chinezen heus geen gekloonde wezens zijn, snap ik best waarom men ze nogal identiek vindt. Het begint al bij het haar, dat is van nature altijd zwart. Dan de ogen, ik heb nog nooit een Chinees met blauwe ogen gezien. Vaak zijn de neuzen platter dan die van Europeanen. En hoewel er zeker huidskleurverschillen zijn, is het niet zo’n multi-culti-feest als in het westen. Vaak moet ik een gezicht echt goed in me opslaan, wil ik een Chinees herkennen op straat.

Ik ben erachter gekomen dat het echter vooral moeilijk bij mannen wordt. Want naast alle bovengenoemde voorwaarden, hebben alle mannen ook nog eens kort haar. Tja, dan wordt het helemaal lastig om ze uit elkaar te houden. Ik weet dan ook vaak niet meer waar ik die ene voorbijganger ook alweer van ken, of waarom dat groepje naar me staat te zwaaien. Het maakt het er niet makkelijker op dat Chinezen sowieso al uit hun dak gaan als ze een buitenlander in hun vizier krijgen, en het regelmatig voorkomt dat wildvreemden lachend naar je toe komen. Helaas zijn het alleen niet altijd wildvreemden. Laatst kwam er op het zebrapad iemand naar me toe en mompelde ik een achterdochtig “hoi” terug. Waarom was dit meisje zo enthousiast? Vast een of andere fangirl die haar Engels wil oefenen. Welnee, het bleek het meisje te zijn dat ik twee dagen eerder op de Chinese Muur had ontmoet en met wie ik twintig minuten had lopen kletsen.


Hankie Pankie Shanghai: shut the fuck up

Nog zo’n “originele” opmerking als ik tegen mensen zeg dat ik Chinees spreek. ‘O, ping pong tong hong! Hahahaha ni hao!’
Jongens, kom op zeg? We leven in de eeuw dat de intocht van Sinterklaas rellen veroorzaakt, hoezo vinden we dit dan niet verschrikkelijk gênant? Gênant is het goede woord niet, het is walgelijk, racistisch en bovendien klopt er geen reet van. De Chinese taal klinkt niet als ping pong hong tong. Shi ri ci zhi komt veel meer overeen met de klanken van het Mandarijn. O, en leraren die hun kinderen nog Hankie Pankie Shanghai laten zingen mogen van mij gevierendeeld worden.



Chinezen spreken geen Engels: o neeeeee

Ik heb er zelf geen last van, maar van toeristen hoor ik vaak hetzelfde: niemand spreekt Engels. Ook op mijn universiteit, waar heel veel buitenlanders studeren, spreken medewerkers meestal geen Engels. Knap lastig als je de wc hebt laten overlopen…
Hoewel het niet meer zo erg is als vroeger, is de kennis van de Chinese taal ook nu nog echt een voorwaarde om vrij door dit land te reizen. Op supertoeristische plekken vind je als buitenlander vast je weg wel, maar zodra je weg gaat uit de bekende vijf (Beijing, Xi’an, Shanghai, Guilin, Chengdu) kom je mooi in de problemen.
Hoewel ze het dus niet kunnen, willen ze het wel. Het resultaat is dat mensen T-shirts dragen met de meest kromme vertalingen of menukaarten leesbaarder zijn in het Chinees dan in het Engels. Taalfouten worden overal gemaakt, zelfs op borden op het vliegveld. Soms komen er echt de raarste creaties uit waarvan ik zelfs Google Translate niet meer de schuld kan geven. ‘I want to have sex with foreign country, can we please just do it once?’ Tja.