No, I'm not American

Hallo vriendjes en vriendinnetjes,


Ik ben weer terug van weggeweest! Ik was de afgelopen tijd druk bezig met treintickets kopen, Beijing ontvluchten en vooruit - soms ook nog een bankmedewerker uitschelden.
Vorige week begon de “Golden Week”, een uiterst nationalistische week waarin China viert dat ze het al sinds 1949 uithoudt onder dat kutregime hier. China is een land met misschien wel de meest bizarre geschiedenis van de wereld. Duizenden jaren ging het hier van dynastie tot dynastie, oorlog tot oorlog en keizer tot keizer, totdat er op de koude morgen van 1 oktober 1949 een dikke man met een pukkel aan kwam zetten die beloofde dit land wel eens te gaan veranderen.
Wie vandaag de dacht aan een wrede dictator denkt, komt onmiddellijk met Hitler of Stalin aan. Vreemd genoeg weten veel mensen echter niet dat de Chinese dictator Mao Zedong in veel opzichten nog veel erger dan de voorgenoemde dictators was. Hoe kan het dat kinderen dit niet leren op school? Is het omdat China één grote ver-van-ons-bedshow is? De Tweede Wereldoorlog zit diep in onze genen: allemaal hebben we wel grootouders met een verhaal. De een moest tweehonderd kilometers lopen voor een zak aardappelen, en de ander heeft een oudtante gehad bij het verzet. Ook vergeten we nooit de vernietigingskampen waarmee Hitler het hele Europese continent heeft vergiftigd.
Vadertje Stalin is wellicht een iets ander verhaal, maar zijn regime valt voor ons Europeanen nog enigszins te plaatsen in de wereldgeschiedenis. Rusland is het land waar de Communistische Revolutie uitbarstte, het land van Lenin en het proletariaat, en ook van de hongerkampen in Siberië. Dan hebben we ook nog die idiote Noord-Koreaanse Un met dat rare kapsel en zijn geschreeuw op televisie. Zijn optreden als regeringsleider is zo lachwekkend dat niemand hem serieus neemt en ook het over-en-weer-geruzie met collega-blaaskaak Trump liepen tot nu toe met een sisser af (wat van mij best zo mag blijven).
Maar China? China is in veel opzichten een heel ander verhaal. Hoe kan het dat veel mensen wel van Mao Zedong gehoord hebben, maar niet weten wat voor beest hij was? Mao heeft immers miljoenen mensen vermoord. Chinezen stierven massaal van de honger omdat de boeren staal moesten produceren in plaats van eten verbouwen, en wie hier een gazon voor zijn deur had liep de kans naar een strafkamp gestuurd te worden. Gras en bloemen waren immers “bourgeois”. De Culturele Revolutie, waarin scholieren hun leraren vermoordden, heeft dit land wel 10 jaar in de greep gehouden. Mao was zo paranoïde als wat, en op een gegeven moment kon niemand nog onder zijn verdenkingen uitkomen, zelfs zijn grootste handlangers niet.
Misschien is de Mao-cultus in China nog zo groot, omdat hij immers nooit verslagen is. Op een dag ging Mao namelijk gewoon dood. Niet hij, maar zijn vrouw en een paar andere idioten werden gestraft voor de wandaden tijdens de Culturele Revolutie. De Grote Roerganger Mao had “niks” gedaan.
De indoctrinatie is hier zo groot geweest dat je je bijna kunt afvragen hoe je niet in de godheid Mao ging geloven. In het propagandamuseum in Shanghai hingen overal de meest idiote posters. Kinderen vlogen op maïs en wortels rond ten teken dat er genoeg eten was (in werkelijkheid verkochten boeren hun baby’s om aan rijst te komen), de Tibetanen “verwelkomden het Chinese bevrijdingsleger”, en van Amerika werd geen spaan heel gelaten. In hetzelfde museum kocht ik ook een tweedehands tekstboekje dat tijdens de Culturele Revolutie werd gebruikt om kinderen Engels te leren, en dat ging ongeveer zo:

“Mummy loves you, daddy loves you, but no one loves you more than Chairman Mao.”
“There is a sun in Beijing. This sun shines brightly. This sun is Mao Zedong.”

De grammaticale vervoegingen waren ook erg maoïstisch:

“I am loyal to Chairman Mao. You are loyal to Chairman Mao. He is loyal to Chairman Mao.”


Nu nog trekken dagelijks toeristen uit heel China naar Beijing om op het “Plein van de Hemelse Vrede” om met het portret van Mao op de foto te gaan. Ze slaan ook nooit het mausoleum over, waar hij ingevroren in een kast ligt. Met pukkel en al.
Het is te bizar voor woorden om Chinezen te zien poseren met een van de walgelijkste mensen uit onze geschiedenis op de achtergrond. Maar dat moet je hier niet te hard zeggen, want dan kun je nog wel eens in de problemen komen. Hoewel ik graag een drol naar zijn pukkelkop zou willen gooien, ben ik bang dat ik dan China nooit meer in of uit mag en de rest van mijn leven teer op water en brood in een Chinese gevangenis. Ik vermijd het onderwerp dan ook als ik met Chinezen ben, tot ze er zelf over beginnen. Mijn Chinese vriend Humphrey zei fluisterend tegen mij dat hij een hekel had aan Mao, maar dat ik dat vooral niet te hard moest roepen. Toen ik vroeg wat er dan zou gebeuren haalde hij zijn schouders op, en mompelde hij dat het alleen toegestaan is zolang je het voor jezelf houdt. Diezelfde dag hielp hij me aan een SIM-kaart, waarvoor hij aanbood zijn ID te gebruiken omdat mijn paspoort nog bij de visumman lag. Hij vertelde me dat ze je ID nodig hebben zodat de regering je altijd kan “tracken”, vooral het geval je via je telefoon anti-propaganda verstuurt. Ik grapte dat ik nu op zijn naam allemaal slechte dingen over de regering kan zeggen, maar Humphrey vond het niet grappig en wilde dat ik ophield. Sorry Humphrey.

Het is nu al een tijd geleden dat deze idioterie dit land in de greep houdt, maar waar je ook kijkt - je bent hier nooit ver van de het nationalistische China vandaan. Die “goeie ouwe Mao” ligt al jarenlang in het Maosoleum (stom grapje, maar moest ‘m maken) en sindsdien is er best veel veranderd in China. Maar hoewel je op het eerste gezicht denkt dat Chinezen best veel vrijheden hebben, word je hier vanuit alle hoeken begluurd. Zo kun je in China overal met je telefoon betalen. Dit lijkt heel vooruitstrevend, maar de gedachte hierachter is dat de Partij weet waar jij je boodschapjes doet (groenten zijn namelijk heel verdacht…). Ook wordt hier vlak voor belangrijke feestdagen het koord net iets strakker aangetrokken. Mensen die “verdachte dingen doen” (lees: mensen die voor hun rechten strijden) worden preventief opgesloten of er vriendelijk herinnerd aan het fenomeen Big Brother is Watching You. Rondom de nationale dag op 1 oktober lag het internet, dat toch al slecht toegankelijk is, helemaal plat en kon ik geen normale westerse site meer openen.
Het nationalisme wordt er in geramd, want overal hangen Chinese vlaggen. Om de vijf meter wappert er wel weer eentje in de wind: het is te bizar voor woorden dat een land überhaupt zoveel vlaggen kan maken. De enige keer dat ik met een Nederlandse vlag heb gezwaaid was toen ik eindelijk mijn middelbare school mocht verlaten, maar hier zie je dagelijks kleine kindertjes met mini-vlaggen over straat gaan. Kinderen wordt hier al van kleins af aan verteld hoe geweldig en belangrijk China is. Oude vijanden zoals Japan doen het nog steeds goed onder het volk. Hoewel Japan tijdens de Sino-Japanse oorlog inderdaad gruwelijke dingen heeft gedaan, verbaasde ik me toch dat Chinezen het nodig achten hun vijf-jarigen mee te nemen naar een museum vol plaatjes van gemartelde lichamen en verkrachte vrouwen. In het Nanjing Massacre Memorial Hall in Nanjing krioelde het van de kinderen die samen met hun ouders langs de foto’s liepen van de Japanse slachting in 1937. Voor mij liep een moeder met haar dochtertje die bij elke foto uitgebreid uitleg gaf. “Kijk, zie je die drijvende mensen? Dat zijn dode soldaten, die hebben de Japanners vermoord”. Er was ook een verhaal over een vrouw die tien keer per dag verkracht werd en een foto van een dood jongetje zonder ogen. Ik had de rest van de dag nodig om enigszins te bekomen van deze gruwelen, maar blijkbaar vinden Chinezen kleuters hiervoor totaal geschikt. Anti-Japans sentiment kan immers nooit kwaad.
Niet alleen op de basisschool, ook op de universiteit worden kinderen aan het nationalisme onderworpen. Mijn universiteit is gesticht door de Communistische Partij en daarom dé trots van China. Daar kwam nog bij dat het dit jaar 80 jaar bestaat, dus het geluk van Renmin University kan niet op. Dit jaar wordt de vlag dus nog hoger gehezen dan anders en iedere ochtend wordt hier keurig het volkslied gezongen. Buma zou er trots op zijn.


Het westen lijdt hier een langzame dood. Sinds de Partij er achter is gekomen dat het internet een heel goede plek is om al je frustratie over het regime te uiten, worden alle westerse websites langzaam gewurgd. Facebook en Youtube waren eng en dus allang verboden, Google is ook al een tijdlang uit de lucht en tegenwoordig vindt men ook dat selfies posten op Instagram potentieel gevaarlijk is. Het allerergste is echter dat ze WhatsApp hebben geblokkeerd.De dood van WhatsApp is langzaam, maar pijnlijk: nu eens doet WhatsApp het, dan weer een tijdje niet, straks twee weken niet en inmiddels werkt het helemaal niet meer zonder VPN. VPNs worden echter ook regelmatig geblokkeerd en het schijnt dat het vanaf februari helemaal met ze is gedaan. Dat wordt weer ouderwets e-mailen met het thuisfront. Tenzij je gmail hebt, dan ben je pas écht dood en moet je met postduiven gaan communiceren. Hoewel het me ook niet zou verbazen als je post hier gelezen wordt.
Mijn Amerikaanse klasgenoot Ann woont hier al sinds de jaren ’80. Ze is lerares Engels en ik heb bijzonder veel respect dat ze het zo lang in dit bananenrepubliek volhoudt. Ze vertelde me echter dat de pakketjes die haar broer haar stuurt nooit aankomen. Waarschijnlijk vond het postkantoor de gerookte zalm lekker ruiken, en hebben ze het zelf opgesmikkeld. Ook verdwenen er regelmatig brieven uit haar postbus. God knows why, maar waarschijnlijk vond men de buitenlandse postzegels mooi. Hoezo privé-eigendom? Dat bestaat niet in China. Een schrijnend voorbeeld: toen mijn Koreaanse vriendin Mary haar telefoon in de badkamer had laten liggen en deze een half uur later zomaar verdwenen was, deelde de politieagent haar doodleuk mee dat het niet gestolen kon zijn, want als je je spullen in een open ruimte neerlegt, is het niet langer van jou maar van iedereen. We hebben het hele pand uitgekamd, maar haar Iphone is nooit teruggevonden. Inmiddels heeft Mary een Huawei, waar ze niet mee om kan gaan.

Tot een paar jaar geleden hadden de Chinezen geen woord voor “privacy”. Personal space kent men hier niet, en het liefst staat men hier zo dicht mogelijk op elkaar. Chinezen schamen zich niet, en doen het liefst alles voor de ogen van een ander. In de trein van Shanghai naar Beijing zat ik zes uur lang voor een stel dat continu rochelende kreungeluiden maakten. Het was te walgelijk voor woorden en algauw kreeg ik er zelf kostneigingen van. Soms hoor je het befaamde rochelgeluid zelfs in de metro, waarna ik snel de andere kant op kijk, want ik wil gewoon niet weten waar die klodder is gebleven. Ik snap niet eens hoe men zo massaal op het idee komt om alles uit te spuwen - hoe verzamel je überhaupt zoveel spuug? Geen normale spuug trouwens, het liefst zitten er ook nog stukjes snot en gele stukjes in. Jam.
Hoewel ik het langzaam begin te accepteren, zijn er hier nog steeds heel veel dingen die ik niet begrijp. Gisteren heb ik een bankmedewerker uitgescholden in het Nederlands. Het kostte me 2,5 uur om een bankrekening te openen, en dat terwijl er maar drie wachtenden voor me waren. Er was meer dan genoeg personeel, maar ze hadden uitgerekend één stagiaire achter het loket voor personal banking gezet, terwijl de rest met bankbiljetten zat over te gooien. Is geen grap.
Wat ook geen grap is dat de bankmedewerker me, toen ik eindelijk aan de beurt was, mij alsnog wegstuurde om een Duitser verder te gaan helpen die daarvoor alles al had opgehouden omdat hij het bevestigingssmsje van de bank niet kon ontvangen op zijn telefoon. Ik was er zo klaar mee: met haar, met de Duitser en zijn kutsnor, en met dit land, dat ik haar uitschold en vervolgens dit hele land vervloekte. Toen ik na een half uur wel aan de beurt was smeet ik het paspoort naar haar toe. Vervolgens moest ik nog achttien formulieren wijzigen omdat ik mijn tweede naam niet had ingevuld, en toen dat klusje eindelijk geklaard was moest ik een aantal formulieren weer veranderen omdat mijn tweede naam daarop dan weer niet nodig was. Ik hoop dat de stagiaire op een dag de incapabele visumman ontmoet en ze lang en gelukkig verder zullen leven. Ze zullen het vast goed kunnen vinden.

Een ander puntje waar ik mezelf nog overheen moet leren zetten is de hygiëne, of eerder het gebrek daaraan. Ik doe mijn uiterste best me niet te irriteren, maar sommige dingen gebruik ik gewoon niet. Waarom trekken Chinezen hun eigen kak niet door? Tijdens mijn vakantie heb ik heel wat gebruik moeten maken van openbare wc’s, totdat de kaklucht me tot waanzin dreef. Iedere deur die ik openmaakte zat onder de poep want Chinezen zitten massaal aan de diarree. Soms zitten ze ook met de deur open te bouten, met een mobieltje in de hand.
Wat me echter nog wel het meest van alles verbaast is het fenomeen “Waiguoren”, ofwel: “buitenlander”. China laat al sinds de jaren ’80 buitenlanders binnen en men heeft hier toegang tot het (gecensureerde) wereldnieuws. Ik blijf er dan ook moeite mee hebben dat ik geen mens, maar een curiositeit ben ik China. In Nederland kun je, met welke huidskleur dan ook, voor Hollander doorgaan, zelfs met een indianenpak aan. Maar hier schreeuwt alles aan mij dat ik buitenlands ben. Hoe goed mijn Chinees ook wordt, ik zal altijd een buitenstaander blijven. Ik kan mezelf niet verstoppen, ik kan geen enkele dag als Chinees door het leven gaan, want mijn uiterlijk verraadt me onmiddellijk.
In China is staren niet onbeleefd - moet je juist doen. Ik vind het niet erg als mensen met me op de foto willen, want die benaderen je tenminste. Maar Chinezen die denken stiekem een foto te maken terwijl ik net een kom noedels zit op te slurpen, zijn gewoon ronduit irritant. Het lijkt me onlogisch dat men hier nog nooit een buitenlander heeft gezien, maar toch moet iedereen het steeds maar weer hardop zeggen. “Buitenlander! Buitenlander! Buitenlander!” Ze denken natuurlijk dat ik het niet hoor, maar inmiddels wauwel ik ze na om te laten merken dat ik hen wel degelijk begrijp. Het heeft alleen nog geen effect, want men kijkt me dan schaapachtig aan, om vervolgens te speculeren waar ik dan vandaan kom. Dat is echter altijd Amerika. Hoewel het vroeger cool was om Amerikaans te worden is dat inmiddels geen compliment meer, maar een intense belediging. Als ik echter zeg dat ik Nederlands ben, hebben ze nog nooit van mijn land gehoord, of ze verwarren Helan (Nederland) met Henan, een provincie in China. Inmiddels ben ik dan ook niet eerlijk meer en zeg ik dat ik uit Engeland kom. Frankrijk werkt soms ook en ik ben van plan morgen te zeggen dat ik Australisch ben. Ik heb echter nog veel meer zin om te zeggen dat ik Chinees ben, puur en alleen om hun gezicht dan te zien.

Soms, heel soms, is buitenlander zijn trouwens ook wel leuk. Zo maak je hier heel makkelijk contact met schattige kindjes die hun Engels willen oefenen. Ze komen vaak niet verder dan “haluo” (“Chinezen denken dat je zo “hello” zegt), maar als jij Chinees blijkt te kunnen worden ze wild enthousiast. In de metro in Suzhou begon een meisje helemaal te springen toen ze mij zag en ze had het niet meer toen ik naast haar ging zitten. Ze straalde van trots, want ik was haar “ayi”. Dat was wel een beetje pijnlijk, want “ayi” betekent “tantetje”. Inmiddels heb ik de leeftijd bereikt waarop ik niet meer “grote zus” wordt genoemd, en ik voel me een ontzettende ouwe lul. Gelukkig noemt de flessenman met altijd nog “meimei”, en iedere morgen als ik mijn plastic flessen kom brengen roept hij vrolijk “dag zusje!” naar me.


In China leven is een opgave. Het is een land waarmee ik voor altijd een haat-liefde-relatie zal hebben, en soms voel ik de haat sterker dan de liefde. Maar aan de andere kant weet ik ook dat juist dat wat ik niet kan bevatten, China zo uniek maakt. Hoewel China razendsnel verandert, houdt men hier ook heel erg vast aan de eigen cultuur. Dat maakt de identiteit van dit land - en juist die gekke dingen, die me nu mateloos irriteren, zullen later een plekje krijgen in mijn hart. Want een China zonder straattuffers, kakkende mensen en schildpaddenverkopers? Nee, dat zou maar een saaie bedoening zijn.

Ajuus.
Carlotta